Nea Filadelfia 11°C Mist

[ Η πόλη ]

Προσφυγικός Οικισμός

Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας διαθέτει μόνον δύο τέτοιες ζώνες ήπιας δόμησης, αμιγούς κατοικίας με καλό πολεοδομικό σχεδιασμό και ιστορικότητα, οι οποίες σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν την ίδια εποχή. Είναι η κηπούπολη της Φιλοθέης, η οποία σχεδιάστηκε μέσω οικοδομικού συνεταιρισμού και η κηπούπολη της Νέας Φιλαδέλφειας η οποία σχεδιάστηκε ως πρότυπος προσφυγικός οικισμός. Άλλοι νεώτεροι οικισμοί αυτής της ποιότητας βρίσκονται στη Βουλιαγμένη και στις βορειότερες της Κηφισιάς περιοχές, χωρίς όμως να διαθέτουν την ποιότητα του πολεοδομικού σχεδιασμού της Νέας Φιλαδέλφειας. 

Ο υφιστάμενος οικισμός αποτελεί εξαίρεση ανάμεσα σε άλλους παραδοσιακούς οικισμούς. Με πολεοδόμηση και κατασκευή από δημόσιες υπηρεσίες για την αποκατάσταση προσφύγων από την Μικρά Ασία, ρυμοτομημένος με χαρακτηριστικές ελλειψοειδείς χαράξεις, αναπτύχθηκε στο πνεύμα των ευρωπαϊκών κηπουπόλεων, με σχεδιασμένες κατασκευές σε πλαίσια λιτότητας που συνδυάζουν στοιχεία του μοντέρνου κινήματος της εποχής του (επαναληπτικότητα) με μορφολογικά στοιχεία (στέγες, φουρούσια) εκλεκτικισμού και λαϊκής αρχιτεκτονικής.

O παραδοσιακός προσφυγικός οικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας εκτείνεται από τη Νέα Χαλκηδόνα μέχρι τη Νέα Μάδυτο και από τη Νέα Ιωνία μέχρι την εθνική οδό. Οι πρώτοι κάτοικοι του προσφυγικού συνοικισμού ήταν οι αποκαλούμενοι «πυροπαθείς των Αμπελοκήπων», άνθρωποι που έμειναν άστεγοι μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του Γηροκομείου το 1927 στα προσφυγικά των Αμπελοκήπων. Το χτίσιμο του συνοικισμού ξεκίνησε το 1923 και ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια. Ο οικισμός περιελάμβανε 549 κτίρια με 1.720 κατοικίες, που ακολούθησαν επτά διαφορετικούς οικιστικούς τύπους: μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες, τετρακατοικίες και οκτακατοικίες, σε σχήμα Πι, Εψιλον ή Ταυ. Ολες οι κατοικίες είχαν κεραμοσκεπές και μικρούς κήπους. Μεγάλες καταστροφές προκάλεσε ο σεισμός της 7ης Σεπτεμβρίου 1999. Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, περίπου 400 προσφυγικά σπίτια κατέρρευσαν ή χαρακτηρίστηκαν κόκκινα, με αποτέλεσμα να κατεδαφιστούν. Ο σεισμός έδειχνε να είναι το τελειωτικό χτύπημα στα προσφυγικά της περιοχής, όσα επέζησαν από τον σεισμό του 1981 και τα διαδοχικά κύματα αντιπαροχής. Η ανάγκη να σωθεί το σημαντικό αυτό κομμάτι της ιστορίας της πόλης, που σε έκταση ξεπερνά το ένα τρίτο του δήμου οδήγησε σε συζητήσεις για τη λήψη μέτρων και τελικά το 2000 το δημοτικό συμβούλιο Νέας Φιλαδέλφειας πρότεινε στο ΥΠΕΧΩΔΕ τη μετατροπή του προσφυγικού οικισμού σε «παραδοσιακό», χαρακτηρισμός που συνδέεται με τη θέσπιση αυστηρών αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών περιορισμών. Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 476Δ) δημοσιεύτηκε στις 18 Ιουνίου 2001 και συμπληρώθηκε με την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου της περιοχής για τη δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων δύο χρόνια αργότερα (ΦΕΚ 646Δ, 25.6.2003).